Prawnik radzi: Jak przyjąć spadek?

W poprzednim artykule opisałem procedurę odrzucenia spadku. Niniejszy artykuł chciałbym poświęcić procedurze przyjęcia spadku. Wskaże również co zrobić, aby uniknąć sytuacji, w której spadkobierca pokryje długi zmarłego krewnego w większej kwocie niż powinien.

Przyjąć spadek można na dwa sposoby:
a. bez ograniczenia odpowiedzialności za długi tzw. przyjęcie spadku wprost,
b. z ograniczeniem odpowiedzialności za długi zmarłego tzw. przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Od 18 października 2015 r. przyjęcie spadku bez ograniczenia odpowiedzialności za długi tzw. przyjęcie spadku wprost jest możliwe tylko w jeden sposób. Od chwili kiedy dowiemy się, że umarł nasz bliski ( w 90% sytuacji będzie to dzień jego śmierci ) w terminie 6 miesięcy należy złożyć stosowne oświadczenie o przyjęciu spadku, w ten sposób. Takie oświadczenie należy złożyć w Sądzie albo przed notariuszem.

Przyjęcie spadku z ograniczeniem odpowiedzialności za długi zmarłego tzw. przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza jest możliwe na dwa sposoby. Pierwszy z nich jest bardzo prosty. Spadkobierca nie musi nić robić. Wygląda to następująco. Od chwili kiedy dowiemy się, że umarł nasz bliski musi upłynąć 6 miesięcy. Jeżeli w tym okresie tj. 6 miesięcy od dnia śmierci, nie zostanie złożone stosowne oświadczenie, to spadek nabywa się z ograniczeniem odpowiedzialności za długi. Drugi sposób to złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Sposób przyjęcia spadku ma bardzo ważne następstwa natury finansowej. Przyjęcie spadku bez ograniczenia odpowiedzialności za długi może spowodować stan, w którym spadkobierca odziedziczy tylko dług, który może wynieść np. 40.000,00 zł. Taki dług należy uregulować. Jeżeli spadkobierca tego nie zrobi wierzyciele zmarłego mogą skorzystać z usług komornika sądowego, który będzie mógł prowadzić egzekucję z całego majątku spadkobiercy, w tym z jego mieszkania. W konsekwencji może oznaczać to, iż spadkobierca straci dorobek całego swojego życia.

Przyjęcie spadku z ograniczeniem odpowiedzialności za długi zmarłego tzw. przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza powoduje stan, w którym spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi tylko do wartości stanu czynnego spadku, który zostanie ustalony w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza. Przykład: Zmarły pozostawia po sobie ½ mieszkania ( wartość 50.000,00 zł ), ½ samochodu ( wartość 10.000,00 zł ) oraz niespłacony kredyt ( 75.000,00 zł ). Tzw. przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza spowoduje, że bank, który udzielił kredytu będzie mógł domagać się od spadkobiercy kwoty 60.000,00 zł tj. tyle ile wynoszą aktywa spadku. Istotną kwestią jest to, że spadkobierca będzie odpowiedzialny za dług całym swoim majątkiem a nie tylko rzeczami, które otrzyma w ramach dziedziczenia tj. ½ mieszkania i ½ samochodu. Co to może oznaczać? W konsekwencji może to oznaczać, że jeżeli bank skorzysta z usług komornika sądowego, to ten komornik będzie mógł prowadzić egzekucję np. z mieszkania, które kupiliśmy za samodzielnie zarobione pieniądze.

Można zadać pytanie a po co sporządzać wykaz majątku albo spis inwentarza? Po co ponosić dodatkowe koszty? Przecież wiadomo, że zmarły nie miał żadnego majątku tylko długi a spadkobierca przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Po to, aby w sytuacji gdy wierzyciele zmarłego będą żądać spłaty długów, czy to bezpośrednio czy z udziałem komornika sądowego udowodnić, że spadkobierca nie ponosi odpowiedzialności za długi, ponieważ spadek przyjął z dobrodziejstwem inwentarza a aktywa spadku wynoszą 0 zł.

Co to jest wykaz inwentarza? W wykazie inwentarza spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, zgodnie ze swoją wiedzą, ujawnia co wchodzi w skład spadku. Wykaz można złożyć w Sądzie lub przed notariuszem. Jeżeli po sporządzeniu wykazu inwentarza okaże się, że ujawniła się nowa rzecz, którą odziedziczyli spadkobiercy wykaz należy uzupełnić. Procedura uzupełnienia jest identyczna jak sporządzenia. Po prostu należy się udać do tego samego Sądu albo notariusza. Skutek sporządzenia wykazu inwentarza jest taki, że spadkobierca, który złożył takie oświadczenie spłaca długi spadkowe zgodnie ze złożonym wykazem, jeżeli to co jest w wykazie jest zgodne z prawdą np. jeżeli spadkobierca oświadczy, w Sądzie bądź przed notariuszem, że zmarły nie pozostawił aktywów tylko dług w wysokości 20.000,00 zł, to w takiej sytuacji wierzyciel zmarłego nie będzie mógł się domagać od spadkobiercy spłaty długu.  

Co w sytuacji gdy spadkobierca złoży oświadczenie zgodne ze stanem swoje wiedzy ale ujawnią się inne długi, o których nie wiedział? Przykład: Pan X złożył oświadczenie do wykazu inwentarza, z którego wynika, że w skład spadku wchodzi:

- dom o wartości 150.000,00 zł,

- samochód o wartości 50.000,00 zł,

- niespłacony kredyt o wartości 150.000,00 zł.

Ze złożonego wykazu wynika, że Pan X ,,zarobił’’ 50.000,00 zł. Jednak okazało się, że zmarły miał jeszcze niespłaconą pożyczkę w wysokości 100.000,00 zł. Co teraz? Jeżeli Pan X nie wiedział i przy dołożeniu należytej staranności nie mógł się dowiedzieć o tym długu

 ( Pan X musi udowodnić, że nie wiedział ) to będzie odpowiadał do wysokości nadwyżki, która mu została po spłaceniu długów określonych w wykazie inwentarza tj. 50.000,00 zł. W sumie jego odpowiedzialność za długi nie przekroczy kwoty majątku, który odziedziczył czyli 200.000,00 zł. Jeżeli zaś spadkobierca, składając oświadczenie do wykazu inwentarza, nie wskazał długów zmarłego, o których wiedział lub przy dołożeniu należytej staranności mógł się dowiedzieć ponosi odpowiedzialność za te długi ponad wartość majątku, który odziedziczył. W konsekwencji spadkobierca dołoży do ,, interesu '' zamiast zyskać. Dlatego nie należy kłamać składając wykaz inwentarza.

Spis inwentarza, tak jak wykaz, ma określić jaki majątek pozostawił po sobie zmarły. Spadkobierca, który chce sporządzić spis inwentarza może to zrobić na dwa sposoby. Pierwszy z nich to polega na złożeniu stosownego wniosku do Sądu. Jeżeli Sąd uwzględni wniosek to wyda postanowienie o sporządzenie spisu inwentarza po zmarłym. Wykonanie takiego postanowienia Sąd poleci wówczas komornikowi sądowemu. Drugi sposób polega na tym, że spadkobierca samodzielnie zwróci się do komornika sądowego o sporządzenie spisu inwentarza.

Nie należy odkładać załatwienia formalności związanych z dziedziczeniem na później albo na tzw. jutro. Takie postępowanie może spowodować dolegliwości finansowe, mimo że zgodnie z prawem spadkobierca nie odpowiadałby za długi zmarłego. Tak jak napisałem w poprzednim artykule należy zawczasu zadbać o swoje sprawy zanim zrobią to za nas inni tj. wierzyciele zmarłego.  Z całą pewnością taka troska nie wyjdzie spadkobiercy na dobre.

Kliknij aby przeczytać pozostałe artykuły w dziale PRAWO